Abuzywność klauzuli redukcyjnej w statutach funduszy inwestycyjnych zamkniętych („FIZ”)

Niejednokrotnie na rynku inwestycyjnym dochodzi do masowego stosowania przez Fundusze Inwestycyjne praktyk naruszających interesy konsumenckie, kształtujących stosunki prawne w taki sposób, by jedynie jedna (ta profesjonalna) ich strona miała większą kontrolę nad regułami umownymi.

Do tego typu nieuczciwych zabiegów może zostać zaliczone m.in. umieszczanie w statutach Funduszy Inwestycyjnych Zamkniętych („FIZ”) klauzul redukcyjnych, które umożliwiają Funduszowi w sposób dyskrecjonalny przesądzać o zredukowaniu w danym okresie odkupu certyfikatów inwestycyjnych od ich posiadaczy, którzy w zdecydowanej większości przypadków są inwestorami posiadającymi status konsumenta. Należy wskazać, że tego typu postanowienia statutowe mogą mieć charakter klauzul niedozwolonych, a więc są abuzywne, co prowadzi do braku związania nimi strony konsumenckiej. W jaki dokładnie sposób można chronić swój interes i bronić się przed tego typu zabiegami ze strony podmiotów rynku inwestycyjnego?

Przede wszystkim wypada zaznaczyć, iż polski ustawodawca chroni za pomocą różnorakich instrumentów prawnych mniej zorientowaną stronę stosunku prawnego (tj. konsumencką) przed arbitralnym działaniem FIZ posiadających status przedsiębiorcy, które ze względu na profesjonalny charakter działalności posiadają nad konsumentem przewagę kontraktową. Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na przepisy ustawy- kodeks cywilny i niezawodny art. 385(1) § 1 k.c., zgodnie z którego treścią Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Aby doprowadzić do braku związania niedozwolonymi postanowieniami umownymi konsumenta, należy spełnić trzy następujące warunki:

I. strona, która domaga się uznania postanowienia za niedozwolone, musi być konsumentem

W praktyce, w świetle regulacji zawartych w k.c., wystarczy by inwestor-konsument zawarł umowę nabycia certyfikatów inwestycyjnych TFI bez bezpośredniego związku z prowadzoną działalnością gospodarczą czy zawodową. Ten kierunek interpretacyjny podzieliło orzecznictwo polskich sądów (zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 15.09.2020 r., I ACa 263/19).

II. postanowienia, których strona domaga się uznania za niedozwolone, nie mogą być uzgodnione indywidualnie

Istotną kwestią wskazującą na spełnienie tego warunku jest fakt, że kształtowanie polityki inwestycyjnej poprzez umieszczanie odpowiednich postanowień w statutach FIZ świadczy o braku ich indywidualnego uzgodnienia z inwestorem-konsumentem.

III. postanowienia te muszą kształtować prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszać interesy konsumenta

Kształtowanie praw i obowiązków w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszający interesy konsumenta ma miejsce wtedy, gdy „konsument przystępujący funduszu nie jest w stanie przewidzieć w oparciu o postanowienia statutu regulujące wykup certyfikatów skali redukcji, a więc czy będzie to 5% czy 95%. Klauzula redukcyjna w statucie Funduszu odwołuje się do parametrów ekonomicznych, od których uzależniono kwotę środków przeznaczonych na wykup certyfikatów. Są to: wartość instrumentów rynku pieniężnego i depozytów stanowiących aktywa Subfunduszu do wartości aktywów netto Funduszu (…). Wskazane parametry są zmienne, a wpływ na ich wartość ma bez wątpienia polityka inwestycyjna funduszu, który może kształtować procent redukcji żądań wykupu, np. poprzez ograniczenie inwestycji w instrumenty rynku pieniężnego. Konsument przystępujący do funduszu, na podstawie jego statutu, nie jest zatem w stanie ocenić konsekwencji ekonomicznych wynikających z nabycia certyfikatów i uczestnictwa w funduszu” (zob. zob. zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 15.09.2020 r., I ACa 263/19). Powołany przykład w sposób idealny obrazuje spełnienie wskazanej przesłanki zasadności uznania klauzuli umownej za abuzywną, tym samym niewiążącą konsumenta.

W konsekwencji, konsumenta nie wiążą postanowienia statutowe dotyczące możliwości zredukowania przez FIZ ilości poddanych wykupowi certyfikatów w związku z ich abuzywnością. Stwarza to po stronie przedsiębiorcy obowiązek wykupu certyfikatów w ilości wynikającej z żądania ich posiadacza (konsumenta). Tym samym Konsument, w sytuacji, w której FIZ dokonuje wykupu jedynie części certyfikatów inwestycyjnych objętych żądaniem, może skutecznie żądać wykupu całości.

Nasz zespół specjalizuje się i prowadzi postępowania o odzyskanie zainwestowanych środków w Certyfikaty Inwestycyjne FIZ.

Jeżeli masz środki zainwestowane w Certyfikaty Inwestycyjne i Fundusz odmawia Ci ich wypłaty, skontaktuj się z nami.